Carla Sharp o mentalizacji
Carla Sharp jest wykładowczyni i badaczką pracującą na co dzień na Uniwersytecie w Houston. Poniższy tekst to esencja jej prezentacji o mentalizacji w ramach Sashbear Expert Education Series.
Mentalizacja – opis procesu
Mentalizacja to proces, który pozwala nie tylko rozumieć zachowania innych ludzi ale także je przewidywać (na podstawie ich wewnętrznych stanów emocjonalnych). Ktoś, kto dobrze mentalizuje jest świadomy, że tak samo jak on może zmieniać swoje opinie, tak samo mogą robić to inne osoby. Proces mentalizacji opiera się na ważnym założeniu: „nie wszystko jest tym, na co z pozoru wygląda”, „nie wszystko jest takie, jakie może mi się teraz wydawać”. Mentalizacja zakłada niepewność co do swoich myśli a także ciekawość pozwalającą rozumieć inne perspektywy.
Myśląc o mentalizacji należy ją rozumieć jako zaawansowany proces wymagający aktywności bardzo różnych części mózgu. To sprawia, że jeszcze 3 letnie dzieci zwykle nie są w stanie wczuć się w sytuację innych osób, co znacząco ogranicza ich możliwości tworzenia nowych relacji (np. z rówieśnikami w przeszkolu). Z perspektywy 3 latka każdy postrzega świat w ten sam sposób co on sam: „nie ma żadnej różnicy między tym co widzę i myślę o świecie, a tym co widzą i myślą inne osoby”.
Jeśli jesteś zainteresowany pogłębionym opisem procesu mentalizacji możesz zapoznać się z materiałem od Petera Fonagyego o mentalizacji.
Wymiary mentalizacji
Carla Sharp opisuje 4 kluczowe wymiary mentalizacji:
- Implicite i explicite
- Ja oraz inni
- Emocjonalna i poznawcza
- Mentalizacja do wewnątrz i na zewnątrz
Mentalizacja implicite (inaczej automatyczna) dokonuje się błyskawicznie, bezrefleksyjnie, nie wymaga refleksji, nie wymaga dużego wysiłku, jest zwykle niewerbalna, napędzana przez emocje i pobudzenie. Dla kontrastu mentalizacja explicite to proces, który charakteryzuje się tym, że jest: wolniejszy, wymaga intencji oraz uwagi, może być zwerbalizowany, odbywa się co najmniej częściowo świadomie, hamowany przez emocje i pobudzenie.
Mentalizacja na poziomie języka
To w jaki sposób mentalizacja różni się od myślenia intuicyjnego można opisać na podstawie dwóch bardzo podobnych zdań.
„On mnie nie lubi” oraz „Ja uważam, że on mnie nie lubi”. Pierwsze z tych zdań zakłada pewność, nie daje możliwości alternatywnego podejścia, jego autor ma poczucie, że wnika w umysł drugiej osoby. Drugie z tych zdań pokazuje, że jego autor widzi, że to w jego odczuciu druga osoba go nie lubi, przez co zakłada, że może się mylić (np. przez błędną interpretację tego, co widzi). To drugie podejście umożliwia wejście w komunikację z drugą osobą. Do tego drugiego podejścia wymagana jest ciekawość i założenie, że „nie wszystko co widzę, jest takie jak to mogę postrzegać i interpretować”.
Mentalizacja afektywna
Mentalizacja afektywna: czujemy, że ktoś jest obecny, że jest w nami z kontakcie, że znajduje się w pomieszczeniu nie tylko ciałem ale i duchem. Wyraża się w uśmiechu, synchronizacji, dopasowaniu przez mimikę twarzy, łączy się z patrzeniem prosto w oczy, wymaga wzajemnego zaangażowania. Zwykle dokonuje się w sposób nieświadomy, ale może być aktywowana ze względu na świadomą decyzję.
Zdolność do mentalizowania od czego zależy?
Zarówno od predyspozycji biologicznych (genetycznych) ale również jest wykształcona poprzez doświadczenie i uczenie się. Mentalizacja rozwijana jest przede wszystkim w dzieciństwie, kiedy dziecko może uczyć się mentalizacji od swoich rodziców.
Mentalizowanie to przede wszystkim świadomy wybór. Związany również z wartościami i celami. Jeśli dajmy na to w małżeństwie jest konflikt i jedna z osób decyduje się na odejście z relacji to świadomie może dezaktywować swoją mentalizację i zrozumienie drugiej osoby.
Podstawowe składowe mentalizacji
- Skupienie. Obecność i skupienie na rozmowie to podstawowy krok.
- Zrozumienie sytuacji. Zadawanie sobie pytań „co się teraz dzieje?, „dlaczego druga osoba się tak czuje?”, „czego dotyczy nasza rozmowa gdyby poszukać głębszego dna?”.
- Poszukiwanie rozwiązania.
- Uznanie drugiej osoby.
- Regulacja zachowania.
Więcej informacji można szukać w prezentacji Carli Sharp o mentalizacji.
